Abarkak

Pirinioen inguruko herrietan tradizionala den oinetako mota bat da. Abarkek behatzak eta oinazpiak besterik ez dute estaltzen. Lehen, txahal-larruz egiten ziren; eta artilezko lokarriak zituzten, galtzerdien gainetik lotzeko. Gaur egun, berriz, kautxuz egindako abarkak ere badira. Abarkak egiten dituen pertsonari abarkagin deritzo. Gaur egun, nagusiki, dantzarako erabiltzen dira.

Abarka-narrua baino sendoagoa izan
Sendo-sendoa izan.…

Gehiago Irakurri

Aharitoa

Ardi arra. Aharitoak bekereke egiten du, Bee.

Orozkoko Vidal Zaballak azaltzen digun moduan, lehen, erromerietan, afizio handia zegoen ahari-topaketetara.…

Gehiago Irakurri

Aizkora

Aizkora bat egurrezko heldulekudun eta metalezko ahodun tresna bat da, egurra edo zenbait lekuetan ere harri leunak mozteko erabiltzen dena.

Gehiago Irakurri

Aldea-etxe

Baserria da gure eskualdean tradizio handieneko etxea. Oinarri laukikoa izaten da, bi solairukoa. Teilatua bi uretara izaten du eta fatxada nagusia edo aurkera hegoalderantz egoten da. Lehenengo pisuraino harrizkoa izaten da, eta gorago batzuetan egurrezkoa ere izan daiteke. Gaur egun, ordea, goiko partea ere harrizkoa izaten da. Barruko banaketari dagokionez, beheko solairuan atartea edo portalea, suetea, karrajua eta korta egoten dira. Goikoan logelak edo kuartuak, kamara eta lastategia.

Sinonimoa: Baserria, Labrantza-etxe

Esaera: Herriak bere legea, etxeak bere aztura

Esaeraren esanahia: Etxe eta herri bakoitzean ohitura jakin batzuk daude, eta haien arabera jokatzen da bertan.…

Gehiago Irakurri

Aldea-etxea edo baserria

Baserria da gure eskualdean tradizio handieneko etxea. Oinarri laukikoa izaten da, bi solairukoa. Teilatua bi uretara izaten du eta fatxada nagusia edo aurkera hegoalderantz egoten da. Lehenengo pisuraino harrizkoa izaten da, eta gorago batzuetan egurrezkoa ere izan daiteke. Gaur egun, ordea, goiko partea ere harrizkoa izaten da. Barruko banaketari dagokionez, beheko solairuan atartea edo portalea, suetea, karrajua eta korta egoten dira. Goikoan logelak edo kuartuak, kamara eta lastategia.

 …

Gehiago Irakurri

Angula

Angula aingiraren arrainkumea da.

 …

Gehiago Irakurri

Ardi-moztea

Ardi-lana edo hilea moztea.

Gehiago Irakurri

Argizari

Erleek sortzen duten produktua.

Sinonimoa: Zira, ezkoa

Esaera: Argizaria baizen apatza izan

Esaeraren esanahia: Apatz-apatza izan.…

Gehiago Irakurri

Arkumea

Ardiaren umeari esaten zaio. Negu partean jaiotzen dira.
Bildotsa.

Gehiago Irakurri

Arotz

Egurra lantzen duen behargina.

Sinonimoa: Zurgin

Esaera: Arotzaren etxean otzara aulki, errementariarenean zotza burruntzi

Esaeraren esanahia: Norberaren etxean norberak egiten dituen gauzak ez daudenean, edo bakoitzak dituen gaitasunak etxean erabiltzen ez direnean esaten da.…

Gehiago Irakurri

Arrasti

Eguerditik ilunabarrera doan denpora-tartea

Sinonimoa: Arratsalde

Esaera: Arrats gorri, goiz argi; goiz gorri, iluntze iturri

Esaeraren esanahia: Arratsaldean zerua gorriska dagoenean, hurrengo eguna argia izango da. Baina alderantziz gertatzen bada, hau da, zerua goizean gorriska badago, iluntzean Euria dakar.…

Gehiago Irakurri

Artegia

Artaldea. Ardiaz osaturiko taldea.

Gehiago Irakurri

Arto-irina

Artoa, opila edo taloa egiteko irina.

_wpaudio.enc['wpaudio-657501dd2f0d5'] = '\u0068\u0074\u0074\u0070\u003a\u002f\u002f\u0077\u0077\u0077\u002e\u007a\u0075\u007a\u0074\u0061\u0072\u0072\u0065\u0074\u0061\u0074\u0069\u006b\u0061\u0068\u006f\u0072\u0061\u002e\u0063\u006f\u006d\u002f\u0062\u0065\u0072\u0072\u0069\u002f\u0077\u0070\u002d\u0063\u006f\u006e\u0074\u0065\u006e\u0074\u002f\u0075\u0070\u006c\u006f\u0061\u0064\u0073\u002f\u0041\u0072\u0074\u006f\u002d\u0075\u0072\u0075\u006e\u0065\u0067\u0061\u007a\u002d\u007a\u0065\u0072\u002e\u006d\u0070\u0033'; Arto-irina…

Gehiago Irakurri

Astakumea

Astoaren umeari esaten zaio.

Gehiago Irakurri

Asto

Astoa zama aberea da, zaldiaren antzekoa baina txikiagoa, belarri-luzea eta larru-latza. Astoak ia-ia egiten du.

Sinonimoa: Belarri-luze

Esaera: Asto bati buztana kendu eta besteari ipini

Esaeraren esanahia: Gauza bat konpontzeko beste bat izorratzen danean erabilten da…

Gehiago Irakurri

Asto-probak

Asto batek, probalariek gidatuta, probarri bat denbora jakin batean ahalik eta distantzia luzeenera eraman behar duen abere proba da. Nork untzen gehien egin izaten da kontua.

Gehiago Irakurri

Astoa

Astoa zama aberea da, zaldiaren antzekoa baina txikiagoa, belarri-luzea eta larru-latza. Astoak ia-ia egiten du.

Gehiago Irakurri

Auzune

Herri barruko entitate sozial eta geografiko propioak.

Sinonimoa: Auzoa

Esaera: Auzokoen negarrak ez dau minik emoten

Esaeraren esanahia: Zoritxarrean jente gitxik laguntzen dau eta norberak bakarrik sufriduten dau sarritan…

Gehiago Irakurri

Azkonarra

Ugaztun haragijalea. Ilea latza eta distiratsua du, gris kolorekoa, eta burua zuria, bi zerrenda beltzekin.

Gehiago Irakurri

Azunberdia

Ontzi batean sartzen den edukia neurtzeko erabiltzen den unitatea: litro bat.
Azunberdiak azunbrea koiu ezin.

Gehiago Irakurri

Azunbre

Ontzi batean sartzen den edukia neurtzeko erabiltzen den unitatea.

Sinonimoa: Litro bi

Esaera: Azunberdiak Azunbrea koiu ezin

Esaeraren esanahia: Litroko ontziak ezin ditu litro bi hartu.…

Gehiago Irakurri

Azunbrea

Ontzi batean sartzen den edukia neurtzeko erabiltzen den unitatea: litro bi

Gehiago Irakurri